Zalesie Gorzyckie

Zalesie Gorzyckie pod względem geograficznym jest położona na terenie Kotliny Sandomierskiej.
Z trzech stron otaczają ją rzeki: od północy Wisła, ze wschodu Łęg i od zachodu Trześniówka.

Obszar ten zajmuje szerokie doliny rzeczne wyścielone osadami pochodzącymi zarówno z Wisły jak i z prawobrzeżnych jej dopływów. Najstarszy zapis osady „Zalyesye” zanotowano w „Lustracji województwa sandomierskiego 1564 – 1565”.

Opierając się na XIX-wiecznym „Słowniku Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, w XVI wieku właścicielem tej wsi był sandomierski mieszczanin Stanisław Bartholon, zaś w samej osadzie: 3 kmieci, 1 łan, zagrodę z rolą,
3 komor(ników) z bydłem, 2 komor.(ników) bez bydła i rzemieślnika”. Sam właściciel był znakomitym lekarzem, który był zatrudniany przez samego polskiego monarchę. Jego sławę i umiejętności najlepiej określało funkcjonujące powiedzenie
o beznadziejnie chorych ludziach, że „już mu i sendomirski doktór nie pomoże”.

W Kronice Gorzyc odnotowano, że na początku XVIII wieku, podobnie, jak innych miejscowości w tym rejonie, również
i mieszkańców Zalesia nie ominęła zaraza. Początek kolejnego stulecia, wojna Księstwa Warszawskiego z Austrią, czego efektem była bitwa na terenie Wrzaw i Gorzyc, również nie sprzyjały Zalesiu do spokojnego życia i rozwoju.

W drugiej połowie XIX wieku Zalesie należało do rodziny Wiktorów, by później stać się własnością żydowskiej rodziny Ecsteinów.

Na początku XX wieku dzieci z Zalesia zaczęły uczyć się w wybudowanej miejscowej szkółce i nie musiały już chodzić do Gorzyc.

Charakterystycznym miejscem dla Zalesia jest most kolejowy na Wiśle. Pierwsza budowla kolejowa powstała staraniem wojska rosyjskiego w roku 1915, kiedy powstawała linia Ostrowiec – Nadbrzezie. Krótko po jego uruchomieniu został zburzony przez wycofujące się z tego terenu armię carską. Powracające tutaj oddziały austriackie szybko rozpoczęły proces jego odbudowy.

W nocy z 31 października na 1 listopada 1918 roku oddział ochotników pod dowództwem pochodzącego z Gorzyc Stanisława Magdziarza rozbroiła posterunek i zorganizowała własną straż. Budowę nowego, żelaznego mostu rozpoczęto we wrześniu 1925 roku, zaś jego odsłonięcie i poświęcenie miało miejsce 11 lutego 1928 roku.

II wojna światowa przyniosła dwukrotne niszczenie tej przeprawy. Najpierw wojsko polskie, po uszkodzeniu przez lotnictwo hitlerowskie, dokonało procesu destrukcji, wysadzające w powietrze. Wojsko niemieckie odbudowało most, silnie go przez cały okres okupacji strzegąc. Ale sami, uciekając przed wojskami polskimi i sowieckimi, w sierpniu 1944 roku ponownie dokonali jego unieruchomienia. Ostatecznie, most w Zalesiu został odbudowany do października 1947 roku, by oficjalnie oddać go do użytku w lutym roku następnego.

Z racji swojego położenia, miejscowość wielokrotnie była „ofiarą” wylewów Wisły i większych powodzi nawiedzających te obszary. W lipcu 2001 roku na tzw. Cyplu pękł wał wiślany, przez co kolejne 10 dni Zalesie pozostawało pod wodą. Jeszcze większa tragedia przyszła w 2010 roku, kiedy poziom wody był wyższy.

Czy wiesz, że:

  • Znakomity lekarz, właściciel Zalesia, Stanisław Bartholon, już w początku XVI wieku założył w Sandomierzu wodociąg zasilany wodą z cysterny na rynku. Również z jego fundacji Bramę Opatowską zwieńczono attyką. W 1589 roku otrzymał tytuł szlachecki, złączony z herbem Nałęcz.
  • W roku 1813 miała miejsce największa z powodzi, jakie kiedykolwiek nawiedziły tę okolicę.
  • Chcąc upamiętnić tragedię powodziową z 2001 roku, na tzw. Cyplu usypano kopiec na wysokość maksymalnego poziomu wody w Zalesiu i ustawienia tam Krzyża.

Na podstawie:
https://www.facebook.com/naszesiolo/posts/2157026551023557/
Benedykt Budziło, Krzysztof Budziło, Gorzyce dawniej i dziś, Gorzyce 2006.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 14, Warszawa 1880-1914.
Stadnik Janina, O nazwach miejscowych w widłach Wisły i Sanu, Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne, nr 8, Tarnobrzeg 1994.