Orliska

Orliska jest jedną z ośmiu wsi wieś położonych w gminie Gorzyce, w powiecie tarnobrzeskim,
w województwie podkarpackim.

Topograficzna nazwa Orlisk wywodzi się najprawdopodobniej od gnieżdżących się orłów w okolicznych lasach Puszczy Sandomierskiej. Tereny te, początkowo jako dobra królewskie, w wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej przypadły Cesarstwu Austriackiemu, stając się częścią skarbu państwowego.

W 1835 roku Sokolniki wraz z Orliskami, a także Jamnicę, Grębów, Wydrzę z Jeziórkiem i Nadbrzezie od władz państwowych kupił Jan Roch-Dolański. Z tym rodem losy Orlisk związane były aż do 1944 roku. Od 1870 roku mieszkańcy sprawy podatkowe
i administracyjne załatwiali w Tarnobrzegu a sądowo – notarialne w Rozwadowie. Z najbliższej poczty można było skorzystać
w Dzikowie, a stacji kolejowej w Nadbrzeziu.

Najstarsze dokumenty informujące o osadzie to datowane są na przełom XVIII i XIX wieku wojskowe mapy austriackie. Przez wiele lat Orliska były przysiółkiem zdecydowanie większych, oddalonych o 3 kilometry Sokolnik. Przez to często miejscowość miała do nazwy dodawany przymiotnik Sokolnickie.

W czasie działań wojennych Wielkiej Wojny kilkukrotnie przez te tereny przechodziły wojska różnych stron konfliktu, w których najbardziej cierpieli mieszkańcy, ponosząc liczne straty.

Z okolicznych lasów pochodziło drewno używane do budowy przez Rosjan mostów na Łęgu (Gorzyce, Przybyłów, Kępie Zaleszańskie). Miejscowa ludność zatrudniana była do dorywczych prac przy kopaniu rowów strzelniczych i wałów ochronnych, co w tym nielekkim wojennym czasie było pomocne, bo jednak za to wypłacano pieniądze. Mimo to brakowało żywności, odzieży, a ich ceny ulegały znacznej podwyżce.

Kolejny światowy konflikt zbrojny także nie był czasem łatwym dla tutejszej ludności. Okupant niemiecki został wypędzony na początku sierpnia 1944 roku przez wojska I Frontu ukraińskiego, zaś „wyzwoliciele” stacjonowali tutaj aż do styczniowej ofensywy.

W okresie PRL dzieci z Orlisk korzystały ze szkoły w Sokolnikach, potem ze szkół średnich między innymi w Rozwadowie, Tarnobrzegu i Stalowej Woli, a od powstania w 1964 roku szkoły ponadpodstawowej w Gorzycach, także i tutaj.

W drugiej połowie XX wieku ważne tez były dla Orlisk powołanie do życia Ochotniczej Straży Pożarnej (1952), kolejne modernizacje (utwardzenie, położenie asfaltu) drogi do Sokolnik, powstanie samodzielnego sołectwa (1966), melioracja okolicznych gruntów.

W 2005 roku mocą Uchwały Rady Gminy Gorzyce Orliska stały się samodzielną wsią. Sprawa została skierowana do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie i zaakceptowana 27 grudnia 2005 roku. Rozporządzenie Ministra weszło
w życie dnia 1 stycznia roku następnego.

Przez cały czas istnienia osady, Orliska należą do parafii Trześń, gdzie kościół oddalony jest o prawie 6 kilometrów. Stąd też pojawił się pomysł budowy własnej świątyni. Plany te, przy wielkim wysiłku mieszkańców Orlisk i sąsiednich miejscowości zostały zrealizowane w latach 1991- 1993. Kaplica, która jako patrona otrzymała św. Brata Alberta Chmielowskiego, została uroczyście poświęcona 11 czerwca 1993 roku przez biskupa sandomierskiego, ks. Wacława Świerzawskiego. Przez kolejne lata, kościółek był stopniowo wykańczany oraz uzupełniany o kolejne elementy wyposażenia. W 2019 roku uroczyście odsłonięto
i poświęcono Kamienną Drogę Krzyżową oraz pomnik Orła – symbolu Orlisk.

Czy wiesz, że:

  • W 1786 roku ludność Orlisk doświadczyła głodu, w dużej mierze spowodowanego ogromnym wylewem Wisły i Sanu.
  • Kolejna wielka powódź nawiedziła te okolice w roku 1813.
  • W 2013 roku oddano do użytku most na rzece Łęg.

Na podstawie:
Lucyna Łysiak- Kosowska, Orliska – rys historyczny, Chata nr 2/2009, Gorzyce 2009.
Anna Stachula, relacja ustna.